آموزش رویتسیستم اطلاعات آزمايشگاه (Laboratory information system)
سيستم اطلاعات آزمايشگاه يا LIS مجموعه‌اي از نرم افزارها است كه اطلاعات توليد شده توسط فرايندهاي آزمايشگاه پزشكي را دريافت، پردازش و ذخيره مي كند. اين سيستم اغلب بايد بتواند با دستگاه ها و سيستم هاي اطلاعاتي ديگر مانند سيستم هاي اطلاعات بيمارستان (HIS) ارتباط برقرار كند. انتخاب فروشنده براي خريد LIS، يك موضوع مهم است و به طور معمول نياز به چند ماه تحقيق دارد. نصب سيستم نيز بسته به پيچيدگي سازمان دهي از چند روز تا چند ماه وقت مي گيرد. تنوع سيستم هاي LIS به اندازه تنوع كارهاي آزمايشگاهي است. برخي از فروشندگان سرويس كامل و جامعي كه قادر به برآورده كردن نيازهاي مختلف آزمايشگاه بيمارستان است، ارائه مي كنند اما برخي از آنها، مدول‌هاي تخصصي ارائه مي دهند. تخصص‌هاي آزمايشگاهي كه توسط LIS پشتيباني مي شوند شامل هماتولوژي، شيمي، ايمونولوژي، بانك خون، پاتولوژي جراحي، پاتولوژي آناتوميكي و ميكروبيولوژي است.
سـيـسـتم هاي اطلاعات آزمايشگاهي اغلب جزئي از يك سيستم اطلاعاتي مجتمع هستند كه كاربردهاي مختلفي را دربر مي گيرند. LIS هم بـراي بـيـماران بستري شده و هم براي بيماران سرپايي قابل تنظيم است و در بسياري از موارد به نحوي طراحي مي شود كه براي هر دو حالت قـابـل اسـتـفاده باشد. در مورد بيماران سرپايي، اغلب تعامل LIS بعد از تشخيص اوليه پزشك شـروع مـي شـود. بـه عـنـوان مـثـال بيماري وارد بـيـمـارسـتـان مـي شود، در حالي كه رنگ پريده اســت و از احـســاس خـسـتـگـي شـكـايـت دارد. پزشك براي او تشخيص كم خوني مي دهد و ممكن است تصميم بگيرد كه يك شمارش خون كامل (CBC) تجويز كند. اما در تنظيمات بيماران بـسـتـــري شـــونـــده، بـعـــد از پـــذيــرش بـيـمــار در بيمارستان، از LIS براي سفارش دادن تست ها، كمـك بـه پـردازش نمـونـه هـا، دريافت نتايج از آنــالايــزرهــا و تـحــويــل گــزارشــات بــه پـزشـك ويزيت‌كننده استفاده مي شود.
ورود سفارش (order) و بررسیسفـارش معمـولا تـوسـط يـك پـزشـك بـه سيستـم داده مـي شـود و شامل ليستي از تست‌هايي است كه بايد روي يك يا چند بيمار انجام شود (به عنوان مثال تست خون، ادرار و غيره.) در بسياري از موارد هر يك از سفارش ها با يك كد شناسايي منحصر به فرد دنبال مي شود. اين كد شناسايي (كه معمولا يك عدد است) اغلب به عنوان ID آزمايشگاه ناميده مي شود. به عنوان مثال تست CBC را در نظر بگيريد كه شامل چند زيرتست است يعني شمارش سلول هاي سفيد خون، شمارش سلول هاي قرمز خون و ديگر تست هاي مربوط به خون.
اخـذ نمـونـه هـاي مـورد نيـاز از بيمـار تـوسـط phlebotomist انجام مي شود . اغلب نمونه‌هاي مختلف در لوله هاي مختلف با رنگ هاي متفاوت جمع آوري مي شوند و آنالايزرهاي مناسب براي پردازش آن ها مورد استفاده قرار مي گيرند.
دريافت نمونهبعـد از جمـع آوري، نمـونـه هـا معمـولا بـه صورت دسته اي براي پردازش ارسال مي‌شوند. اين كار بايد در LIS ثبت شود. بعد از پذيرش نمونه در آزمايشگاه تست، كار مي‌تواند به صورت دستي يا اتوماتيك شروع شود. بسياري از تست هاي آزمايشگاهي مانند CBC ها يا پروفايل هاي شيميايي به صورت اتوماتيك توسط آنالايزرها انجام مي‌شوند.
ارسال سفارش های تست به آنالايزرهابسياري از سيستم هاي LIS را مي توان به نحوي تنظيم كرد كه وقتي نمونه به آزمايشگاه تست مي رسد، داده ي نمونه را در آنالايزر دانلود كنند. بعد از خوانده شدن باركد نمونه توسط دستگاه، ID منحصر به فرد برچسب نمونه با سفارشي كه از قبل در دستگاه دانلود شده است تطبيق داده مي شود. اين سيستم اغلب دانلود دسته اي ناميده مي شود. يك سيستم با كارائي بيشتر، "Host Query" ناميده مي شود كه در آن دستگاه، باركد روي نمونه را مي خواند و در LIS به دنبال سفارش هاي مربوط به نمونه، جستجو مي كند.
وارد كردن نتيجهبعد از آماده شدن نتايج تست ها، اين نتايج به صورت دستي وارد سيستم مي شوند يا به صورت اتوماتيك از دستگاه دانلود مي شوند. بعد از كنترل كردن مجدد نتايج توسط متخصصان آزمايشگاه پزشكي يا بعد از ارزيابي اتوماتيك، نتايج اعلام مي شوند. اين نتايج نهايي يا به صورت اتوماتيك چاپ مي شوند يا در گزارشات آزمايشگاه كه براي پزشك و كلينيك مربوطه ارسال مي شود نوشته مي شوند. نتايج بايد در حداقل زمان ممكن به دست پزشك برسند.
گزارش دهی از آزمايشگاهگـزارش هـاي آزمـايشگـاه، خـروجـي نهايي تمام سيستم هاي LIS هستند. نتايج را مي‌توان چاپ يا فكس كرد و يا از طريق پست الكترونيكي ارسال كرد. توانايي LIS در پشتيباني گزارش هاي مختلف و انعطاف پذيري در روش هاي ارسال نتايج خروجي، يك فاكتور مهم در تعيين موفقيت سيستم است.
ويژگی‌های پايهسيستم هاي اطلاعات آزمايشگاهي به طور معمول مشخصات پايه زير را دارند:
وارد كردن ورودي بيماران
وارد كردن سفارش ها
پردازش نمونه ها
وارد كردن نتايج
توليد گزارش
دموگرافيك بيماران
دموگرافيك پزشكان
ويژگی های ديگرويژگي هاي ديگري كه عمده سيستم هاي اطلاعات آزمايشگاهي پشتيباني مي كنند عبارتند از:
امكان وارد كردن سفارش ها از وب
ارسال نتايج از طريق وب
ارسـال گـزارش هاي آزمايشگاه از طريق فكس و پست الكترونيكي
توليد گزارش اوليه و نهايي
توليد صورت حساب
انواع
در بسياري از شاخه هاي آزمايشگاهي نياز به پشتيباني اطلاعات به صورت كامپيوتري است. برخي از اين شاخه ها عبارتند از:
هماتولوژي
شيمي
ايمونولوژي
مركز بانك خون
پاتولوژي جراحي
ميكروبيولوژي
پاتولوژي
مؤلف: مهندس فاطمه ياوری
ربات جراح برای خارج سازی تومورهای مغزی