Schizophrenia ( اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی ) یک بیماری سخت و مضمن و عاجز کننده ی ذهن و عقل است . علائم آن مانند شنیدن صداهایی از درون ، تصور اینکه دیگران ذهن او را می خوانند و افکار او را کنترل می کنند و یا می خواهند به او صدمه بزنند ، می باشد . رفتار در هم ریخته ی بیمار می تواند بصورت زوال مغز و یا یک نوع وحشت زدگی و یا بهت زدگی باشد . با وجود اینکه درمانها می توانند بسیاری از دردها و رنج های این بیماری را از بین ببرد اما بعضی از علائم تا آخر عمر با بیمار خواهند بود . تقریبا از هر پنج نفر فقط یک نفر بصورت کامل بهبود میابد .

Schizophrenia  در مردان و زنان تقریبا بصورت مساوی شایع است و معمولا با بلوغ دیررس یا پیری زودرس ظاهر می شود . علائم این بیماری در زنان شاید تا دهه ی دوم و یا سوم زندگیشان مخفی بماند .

علائم :

اولین علائمی که خود را نشان می دهند ، مغشوش و گیج و منگ شدن و همچنین تغییر در رفتار است . کنار آمدن با علائم شیزوفرنی می تواند برای خانواده و افراد نزدیک بیمار چالش انگیز باشد . علائم شیزوفرنی را می توان به سه دسته ی مثبت (Positive) ، منفی (negative) و علائم در هم ریختگی (Disorganized) تقسیم کرد .

نشانه های مثبت به آنهایی گفته می شود که خود را بصورت آشکار نشان می دهند مانند توهم و هذیان .علائم منفی ، علائمی هستند که پنهان می مانند و خود را نشان نمی دهند مانند احساساتی بودن . علائم مربوط به اغتشاش و درهم ریختگی خود را با ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران ، نداشتن درک صحیح از محیط و احساسات و حرکات آرام و تکراری نشان می دهند .

روان پریشی های شدید و اتفاقی که یصورت ناگهانی به بیمار حمله ور می شوند نشان دهنده ی حاد بودن درجه ی بیماریست .

روان پریشی حالتی خاص از اختلال در روان است که علامت آن توهم ، اختلال در ادراک و هذیان است . و نتیجه ی آن ناتوانی در تشخیص واقعیات از وهم و خیال است . از دیگر نشانه های بیماری انزوای اجتماعی و گوشه گیری است .صحبت ها و افکار و رفتار غیر عادی نیز شامل این علائم می شوند .

بعضی از مردم فقط یکی از علائم روان پریشی را دارند اما بعضی دیگر بسیاری از آنها را تا آخر عمر به همراه دارند . البته ممکن است برای مدت کوتاهی از بین بروند . در اینجا بعضی از علائم را توضیح می دهیم .

اختلال در تشخیص واقعیت : درک واقعیت بصورت متمایز از آنچه دیگران درک می کنند . که می تواند عذاب آور و وحشتناک ، مضطرب و سردرگم کننده باشد . افراد مبتلا به شیزوفرنی ممکن است گاه و بی گاه تصاویر را دور و جدا از هم ببینند . دچار اختلال در حواس باشند و یا برای مدت طولانی بی حرکت یک جا بشینند . و یا اینکه دائما در حال حرکت ، هوشیار و گوش به زنگ باشند .

توهم و خطاهای حسی : اختلال در ادراک که بی اساس رخ میدهد . این اختلال ها می توانند بصری (دیدنی) ، لمس کردنی ، چشایی ، بویایی و شنوایی باشند . شنیدن صداهای بی اساس مانند گفتوگوی چند نفر و یا شنیدن هشدار یک اتفاق غریب الوقوع و یا حتی صدایی که به فرد دستور میدهد  که اصولا توهم هستند از این نوع  خطاهای حسی می باشند . این خطاها زمانی رخ می دهند که محرک های حسی حاضر باشند اما خود فرد از آنها تصور اشتباهی دارد .به عنوان مثال فرد شاید صدای درهم شکستن امواج را با صدای تیر اندازی اشتباه بگیرد .

هذیان : هعتقادات و تفکرات کاذب که بی اساس ، دور از عقل و ناپیوسنه هستند . هذیان در شکلهای مختلف رخ می دهد . در یک موقعیت پارانویی شخص ممکن است خیال های عذاب آوری داشته باشد . و احساس کند قرار است به او آسیبی وارد شود و یا علیه او توطئه کنند و یا حتی بخواهند او را مسموم کنند . هذیان می تواند شامل احساسات باشکوه نیز باشد مثلا شخص احساس کند که مشهور و مهم است . در شکل دیگر هذیان ، فرد احساس می کند که نوسط همسایه خود کنترل می شود و یا مردم در تلوزیون میخواهند به وی پیام ویژه ای بدهند .

اختلال فکری در شیزوفرنی معمولا روی توانایی در تفکر تاثیر می گذارد و باعث ناتوانی در تمرکز می شود .

مردم با شیزوفرنی شاید قادر به تشخیص این موضوع نباشند که چه چیزی مربوط به یک موقعیت هست و چه چیزی نیست . دور بودن افکار از منطق می تواند باعث بروز مشکلات در برقراری ارتباط با دیگران شود که این امر موجب انزوا می شود .

مردم با شیزوفرنی اغلب رک و بی پرده و بی مزه سخن می گویند . واین باعث می شود آنها کمتر از احساسات خود صحبت کنند . دیگر علائم می تواند شامل نداشتن احساسات ، صحبت های یکنواخت و نکراری ، کم شدن ارتباط چهره ای مانند اخم کردن و یا لبخند زدن و یا سر تکان دادن ، انزوای اجتماعی ، چیزی برای گفتن نداشتن ،گذراندن روزها مثل هم و بدون فعالیت .

علت :

علت واحدی برای schizophrenia شناخته نشده است . بسیاری از بیماری ها به دلیل اختلالات ژنتیکی ، رفتاری و دیگر عوامل هستند که برای schizophrenia هم می تواند چنین باشد .

Schizophrenia تقریبا ارثی است . مردمی که خوشاوندی با شیزوفرنی دارند ، بیشتر مستعد گرفتار شدن به آن هستند . یک بچه که پدر یا مادر آن شیزوفرنی دارند ، در مقایسه با دیگران 10 درصذ احتمال مبتلا شدن آن بیشتر است .

درمان :

شیزوفرنی ممکن است حالات مختلف داشته باشد و دلایل آن نیز نا معلوم است .متدها و روش های درمانی به دو صورت بالینی و تجربی ست . این دو روش بر پایه ی توانایشان در کاهش علائم شیزوفرنی و کمتر کردن احتمال بازگشت آنها انتخاب می شوند .

بستری کردن : بستری کردن بیمار در مدتی که بیماری در وضعیت حاد قرار دارد ، واجب است . بستری زمانی واجب است که بیمار به علت داشتن تمایل به خودکشی و ناتوانی در مراقبت از خود در معرض خطر قرار می گیرد . همچنین برای درمان هذیان ، توهم و یا مشکلات ناشی از الکل و مواد مخدر ، بستری کردن امری اجباریست .

درمان دارویی :

Anti-psychotics یا داروهای ضد روان پریشی بسیار بهبود بخش هستند . آنها می توانند روان پریشی ها را کاهش دهند و به بیمار این فرصت را می دهند تا عملکرد بهتری داشته باشد . این داروها بهترین راه درمان موجود هستند . اما آنها شیزوفرنی را کامل درمان نمی کنند و تضمین کننده ی این امر نیستند که علائم پس از مدتی دوباره ظاهر نشوند . میزان مصرف هر دارو برای هر بیمار متفاوت است . اکثر افرادی که از شیزوفرنی رنج می برند ، زمانی که تحت درمان قرار می گیرند به یک بهبودی می رسند . اما درمان با دارو برای همه مفید واقع نمی شود . دسته بندی بیمارانی که با دارو بهبود میابند از آنهایی که نمی یابند قبل از شروع درمان کار بسیار دشواری است .

داروهای ضد روان پریشی برای درمان شیزوفرنی مناسب هستند مخصوصا برای درمان توهم و هذیان اما شاید روی دیگر علائم تاثیری نداشته باشند . مثلا در درمان کاهش انگیزه و بیان احساسات بی تاثیرند . داروهای قدیمی ضد روان پریشی مانند Haloperidol و Chlorpromazine دارای عوارض جانبی بودند و این باعث دشوار شدن درمان می شد . اغلب با پایین آوردن دوز عوارض جانبی را کاهش می دادند . اما داروهای جدید مانند Olanzapine  و Quetiapine و Risperidone دارای عوارض جانبی کمتری هستند . و مشکلات سابق را ندارند . زمانی که بیماری با افسردگی همراه می شود ، علائم تشدید می یابند که البته آنها نیز با تجویز ضد افسردگی ها برطرف می شوند . گاهی اوقات بیمار و خانواده ها از درمان با ضد روان پریشی ها احساس نا رضایتی می کنند . آنها از عوارض جانبی و اعتیاد آور بودن داروها احساس نگرانی می کنند . به هر حال این دارو ها اعتیاد آور نیستند و البته باعث شنگونی و خشنودی نیز نمی شوند .

دیگر تصور اشتباه در مورد داروها ضد روان پریشی این است که آنها روی مغز تاثیر میگذارند و یا یک نوع حس زندانی شدن به آنها میدهد . این داروها اگر با دوز مناسب مصرف شوند به بیمار ضرری نمی رسانند و یا آزادی آنها را نمی گیرد . زمانی که درمان تازه شروع می شود ، این داروها اثر تسکین بخش خواهند داشت . و این موضوع می تواند مفید باشد . البته سودمندی این داروها فقط به علت تسکین بخش بودن آنها نیست . بلکه به علت توانایی آنها در کم کردن توهم ، بی قراری ، پریشانی و گم گشتگی و هذیان است .

درمان با داروهای ضد روان پریشی ، خطر برگشت بیمار به حالت حاد بیماری را در آینده کاهش می دهد . اما حتی با این داروها نیز ممکن است بعد از مدتی بیمار به حالت اولیه برگردد . با این حال اگر مصرف داروها قطع شود ، وضعیت بسیار بدتر از حالت اولیه می شود . در بسیاری از موارد این سخن که می گویند مصرف داروها می تواند مانع بازگشت بیماری به حالت اولیه شود ، اشتباه است . بلکه فقط باعث کاهش شدت آن می شود . در شروع درمان داروها با دوز بالا تجویز می شوند و وقتی بیمار به یک بهبودی نسبی رسید دوز را کاهش می دهند . اگر در این مرحله علائم دوباره ظاهر شدند بطور موقتی دوز را افزایش می دهند تا شاید علائم بطور کامل از بین بروند .

دلایل گوناگونی وجود دارد که چرا مردم به درمان شیزوفرنی پایبند نمی مانند . بیماران شاید به مریضی خود اعتقاد نداشته باشند و تصور کنند که سالم هستند . یا شاید بخاطر در هم ریختگی افکار میزان مصرف و ساعت مصرف را فراموش کنند . استفاده از تایمرهای ( زمان سنج )  الکترونیکی و یا مخلوط کردن دارو با عذا از راه هایی  هستند که به بیمار در این مورد کمک میکنند . اعضای خانواده نیز در این امر می توانند مفید باشند .

عوارض جانبی درمان :

Anti psychotics یا داروهای ضد روان پریشی مانند همه داروها دارای عوارض جانبی هستند . در یک دوره  کوتاه مدت مصرف عوارض شامل خواب آلودگی ، بی قراری ، گرفتگی عظلات ، خشک شدن دهان ، عرشه و لرزش و یا تار شدن تصاویر می باشد . اکثر این عوارض با کم کردن دوز و یا استفاده از داروهای دیگر می تواند برطرف شود .

مصرف داروها در دراز مدت می تواند مشکلات جدی تری را ایجاد کند . TD یکی از این عوارض است . که اختلال در حرکات محسوب می شود . این اختلال ها بیشتر در اطراف دهان ، لب ها و زبان و بعضی وقت ها در قسمت های مختلف بدن مشاهده می شوند . ( می تواند شبیه به تیک های عصبی باشد ) این عوارض برای 15 تا 20 درصد افرادی که برای مدت طولانی تحت درمان قرار گرفته اند رخ می دهد . البته TD برای کسانی که مدت کوتاهی تحت درمان بودند نیز ممکن است اتفاق بیافتد . داروهای جدید خطر TD را کاهش دادند اما هنوز به صفر نرسیده است . به هر حال آنها می توانند باعث اضافه وزن شوند و اگر با دوز بالا مصرف شوند می تواند باعث انزوای اجتماعی و علائمی شبیه به Parkinson شود . ( بیماری که محمد علی کلی ، بوکسور آمریکایی نیز به آن مبتلاست )